Hitz-ordena deduktiboa vs induktiboa

Batzuetan orriotan deitu diegú "deduktibo-induktibo" ki hitz-ordena "burulehen-burauzkenak" (ikus sarrerá titulatzen "Kontzeptualizazio zentrala vs informazio osagarria"). Horri buruz, Erramunek dio (hemengo komentario batean):

Nahiz-ta ulertzen dudan hitz horiec ezi inductivo (noiz behar duzu inducitu edo asmatu) eta deductivo (noiz behar duzu deducitu edo ondorioztatu).

Denominatione horiec ez dute laguntzen asmatzera esannahia. Hola sentitzen dut nic. 

Kontuan hartu behar dugu ze sintaxi edo expresabide burulehena abiatzen dá ti gako sintaktiko-interpretatiboak afin gero joan zehazten detaileak zein, gako horiekin, (behin gako sintaktiko-interpretatiboak jasotakoan) bihurtu baitira koherenteki interpretagarriak (zentzu guztietan); bitartean-ze, aldiz, sintaxi edo expresabide buruazkena abiatzen dá ti xehetasunak nahiz soilik geroago emanen dirá gako sintaktiko-interpretatiboák (edo ideia-buruák) zeinik gabe detaileek ez zuten izanen zentzu koherenterik.

Eta aurrekoaren ondorioz, gauza da ze ordena buruazkenean ez da zapaltzen lur segurua eta, hortaz, ahal moduan, jasotako xehetasunetatik joan beharko zinateke "asmatzen" edo "induzitzen" nóla uztartu sintaktiko-interpretazionalki hori-informazioá zein ailegatzen ari zaizu, eta zeinen estrukturazio segurua ez duzu jakinen harik ezagutu bukaerako gako sintaktiko interpretatiboak. Zentzu zabal horretan deitu genezaioke induktiboa ki sintaxi hori. Azken buruan esaten ari gara ze sintaxi induktiboa dá inkoherentea bai sintaktikoki eta bai interpretazionalki.

Kontrastean, ordena burulehenean, hasieratik bertatik zoaz zapaltzen lur segurua, eta arian arian joan ahal zara (seguru) "ondorioztatzen" edo "deduzitzen" nola uztartu sintaktiko-interpretazionalki horiek-adreilu informatiboák zein doazkizun ailegatzen. Zentzu horretan deitu genezaioke sintaxi deduktiboa. Azken buruan esaten ari gara ze sintaxi deduktiboa dá koherentea bai sintaktikoki eta bai interpretazionalki.

Ikus hurrengo definizioák eta komentarioák ti Webster's Collegiate Dictionary zahar bat, zein iruditu aizkigu guztiz egokiak:

Deduction 3. b Logic. Reasoning from the general to the particular, or from the universal to the individual, or, specific, from give premises to their necessary conclusion; also, the coclusion so reached.

Induction  5. Logic. Act or process of reasoning from a part to a whole, from particulars to generals, or from the individual to universal; the inference so reached.

Syn. Deduction, induction. Deduction as contrasted with induction, is distinguished by the fact that the conclusion is certain and necessary if the premises are. In general, conclusions reached by induction are probably only. [...] Deduction is analytic; induction, synthetic.

Oso interesgarria iruditzen zait azken komentario horí:

Deduction is analytic; induction, synthetic.

Baina horretaz mintzatuko gara an hurrengo sarrera. [⇶]
______________________________
Referentziak
1.: Kontzeptualizazio zentrala vs informazio osagarria
2.: Pentsamolde induktiboa vs. deduktiboa