osteguna, urria 21, 2021

Besnier (1986) labúrbilduz Keenan (1979): "SVOX > VSOX > VOSX > VOXS"

Atzoko sarreran Keenan (1979) mintzo zen gain prozesamendu-arazoak zein orohar sortuko ziren noiz sujetua nagusiki ematen den an bukaera e esaldia:

Areago, arazo horiek gradatzen ditú noiz dioen ze ...

... the problem would quite obviously be more serious in a VOS language than in a VSO language, since more material in a VOS language would be present before the Subject was enunciated. [Keenan, 1979]

halan-ze prozesamendu-arazoak izanen liraké serioagoak edo gutxio serioak segun hizkuntzaren hitz-ordena izán (kanonikoki) sujetuazkena (VOS) edo ez hain sujetuazkena (VSO).

Niko Besnier-ek (1986) honela laburbiltzen digu Keenan-en puntu hori, mintzátuz gain hizkuntza tuvaliarra ("Word orden in Tuvalian"):

nondik azpimarratu nahi dugú azken eskema hori:

zeinen arabera egonen lirake lehentasun sintaktiko orokor batzuk aldé sujetu gerota aurreratuagoak, nondik segituko litzaké norabide orokor bat (alde hitz-ordenak non sujetua kokatuko litzake gerota aurreratuago), zein, finean, islatuko litzake an maiztasun tipologikoak

Jakina, hori guztia lotu beharko litzake kin baldintza konkretuak zeintan aritzen den hizkuntza bakoitza, halan-ze lehentasun eta norabide orokor hori erlatibizatu beharko litzake respektu abididez baldintza eta behar kontextualagoak ado orokorragoak

Zehazki, Besnier-ek (1986) ematen digu adibide aski partikularra e hizkuntza tuvaliarra, zein Dryer-en atlasean agertzen dén nola OVS (ordena maizkoena), nahiz Besnierrék diosku ze bere oinarrizko ordena izanen litzake adizlehena (nahiz bere konputoetan izán OVS maizkoena) an bere "Tuvaluan: A Polynesian Language of the Central Pacific" (2000):

nondik nabarmendu nahiko genuke honako ezaugarri hau:

The language exhibits a strong bias for clauses consisting of a single noun-phrase constituent. [Besnier, 1986]
zein orobat iruditzen zaigun aski ezaugarri partikularra. Edonola ere, gure asmoa an sarrera hau ez zen sartzea an zirkunstantzia eta ezaugarri partikularrak zein diren biltzen an hizkuntza tuvaliarra, baizik hona ekartzea goragoko eskema ganik Besnier (1986) burúz hierarkia sintaktikoa e Keenan (1979), non prozesamendu-kostuek eragingo lukete ze sintaxiek (suposatzen da ze azpi baldintza orokorrak) lehenetsiko lukete ordena sujetu-lehenagoagoak gain ordena sujetuazkenagoak. []