igandea, urria 24, 2021

Kwuakw'ala, Garrwa, Romani (Welsh), Masakin, Barambu eta ... Grekera modernoa

Aurreko sarreretan botatzen ari gatzaio begiratu bat ki norabide evolutibo probableena zeintan mugitu dirén hóriek 13 hizkuntzak kin VSO eta SVO ordena nagusi bikoitza an zerrenda e Dryer-Haspelmath (an euren atlas sintaktikoa titúlatzen "The World Atlas of Language Structures Online", 2013). 

13 horietarik ikusi ditugu 7 hizkuntza kin hiztun-kopuru oso diferenteak, zeintan guztietan razonatu liteke ze garatu duté SVO ordena berria, apárte mantendu VSO ordena zaharragoa ere (ez gaude konsideratzen kontaktu linguistikoa). Falta zaizkigu beste 6 hizkuntza, horietarik 5 kin erlatiboki hiztun gutxi, salbu grekera modernoa, zeintaz jada mintzatuak gara an beste sarrera hau. Laburbil daigun a informazioa gain 6 hizkuntza horiek:

1.: Kwakw'ala (235 hiztun an 2000): dá ahaide bat ti Wakashan familia, zeinen ordena tipiko orokorrra dén adizlehena (hala irakur daikegu an "The Wakashan lingusitic page":

nondik deduzi geinke ze SVO ordena dá garatu geroago.

2.: Garrwa (129 hiztun an 2016): dá ahaide bakarra zein dén gelditzen ti Garrwan famili linguistikoa, zeintaz ez dugun topatu informazio nahikorik. 

3.: Romani (Welsh): zeintaz irakurtzen dugú an Wikipedia:

Probably extinct as a first language [Wikipedia]

4.: Masakin (11.700 an 1984) eta 5.: Barambu (26.000 hiztun an 1990) ez dira agertzen ziurtasunez sailkatuak, baina bádirudi ze izan litezké Niger-Congo familiakoak, halan-ze akaso probableena litzake ze, bi kasu horietan, ordena berria izanen litzake VSO, zein gaineratuko zitzaion ki SVO lehenagokoa:

6.: Azkenik, daukagu grekera modernoa, zeintaz jada mintzatu ginen an sarrera hau, non aipatzen genuen lan enpiriko bat nondik ondorioztatzen zen nóla grekera mugitzen ari zén aldé ordena gerota SVOagoa (beste sarrera batean komentatuko dugu nolá grekera zaharrean ere ez zén ordena nagusirik):

Bila daigun beste iturri bat, kasu honetan enpirikoa ("Information structure in Modern Greek", 2006):

Bádirudi ze grekeran existitzen dira bi ordena neutro, SVO eta VSO, baina kin tendentzia bat aldé ordena gerota SVOagoa.

Hortaz, 13 hizkuntza horietatik, akaso kendu beharko genituzke Welsh Romani ("probably extinct as a first language"), eta baita Garrwa (kin 129 hiztun an 2016), zeintaz ez dugun informazio nahikorik, hola geldítuz 11 hizkuntza. 

11 hizkuntza horietatik soilik bitan (Masakin eta Barambu afrikarrak) akaso probableena litzake ze ordena berria izanen litzake VSO, zein gaineratuko zitzaion ki SVO lehenagokoa. Besteetatik zortzitan (hots, beste guztiak salbu-eta grekera modernoa) argiki probableena litzake ze ordena berria dén SVO, zein gaineratu zaión ki VSO. Beraz, 8 aurka 2, erákutsiz tendentzia orokor bat alde garapena e ordena diskursiboki progresiboagoa (nahiz hala VSO nola SVO izán VO prepositiboak, orohar). Azkenik Grekera modernoan, ikusi dugunez, tendentzia joanen litzake aldé ordena gerota SVOagoa. []