Blogia
joxelanda

ITZIARKO MIKROKLIMA EDO BERTOKO GIROA

 

ITZIAR LURRALDE OSOA HARTUTA

 

Aldi baterako eguraldiaren joerari klima deitzen zaio eta mikroklima inguru mira txikikoari; inguru zabalagokoari, berriz, makroklima deituko genioke.

Orografiari dagokionez, lurralde hau orokorki oso menditsua da eta itsasertzak mugatzen du iparraldetik. Horregatik eguraldiaren elementuak ez dira berdin portatzen eskualdeko leku guztietan; aldarte eta ezberdintasun handiak ditugu inguru hauetan. Makroklimari dagokionez itsasoaren eragina ere kontuan hartu behar da.

  Golkoko korrontea (Corriente del Golfo) deitzen zaion fenomeno horrek harrapatzen du gure itsasaldea;  bere ukitu bereziak aparteko eragina du hemengo giroan, batez ere Euskal Herriaren ipar partean. Itsaso sakonetik datorren ibai erraldoi moduko mugimendu horrek  harrapatzen omen du modu berezian gure itsasaldea. Karibe aldetik abiatu eta Atlantikoa zeharkatu ondoren Bizkaia Golkoan amaitzen omen du bere ibilera, gure parean iparralderantz pixka bat kiribilduz. Baina mugimendu hau itsaso sakonekoa denez, azalean haizeak eragiten dituen mugimenduekin ez dauka zerikusi handiegirik. Hori guztia modu horretan hartuta zentratuko gara Itziarko mikrokliman.

Izan ere esan ditugun kontu guzti horiek zer esan handia dute hemengo giroarekin, baina Itziarko eguraldiaren joerak ere, beste lekutakoak bezalaxe, baditu propio bere berezitasunak. Esan bezala paraje menditsua dugu hau; mendi txiki asko baita handi samarrak ere. Hor alboan dugu Izarraitz mendia, inguruko mendi koxkor guzti hauen aita dela esan dezakeguna; eta lan ona egiten du hego haizea gehiegi zakartu ez dadin oztopoa jarriz. Andutz eta Agiro edo Sesiarte izango dira Itziarko altuenak baina txikiagoak asko dira. Mendi gehienak izaten dute sakon gunea inguruan; baita tarteka bizkar muino politak ere. Lur eremuaren gora-behera horrek asko baldintzatzen du eguraldiaren joera, bertoko giroa edo mikroklima sortuz. Sakongune aipatzekoak Lastur, Sastarrain eta Arrua Beheko ibar aldeak lirateke.  

Haizeak norabide guztietatik jo ohi du, beste lekuetan bezalaxe, baina ipar mendebala da hemen nagusi; eta itsasaldetik datorrenez, hezetasun handiarekin eta lainoak herrestan dituela etortzen da, euri bisutsa botaz. Erasorik baldarrenak hortik etorri ohi dira eta petralenak iparretik. Eguraldirik goxoenak, aldiz, ekialdetik, udaberrian batez ere. Udaberrian eta udan bi solairuko eguratsa izaten dela esan genezake: goikoan ekaitzetarako joera duena eta behekoan enbata edo laino baxuen arriskua dakarrena ipar haizearekin. Udazkenean hego haizearen ufadak protagonista izaten dira.  Txankarta soinujoleak esan ohi zuen hego haizea Itziarko kasko inguruan sortu edo jaiotzen zela; arrazoi pixka bat bazeukan, noski; izan ere Txapasta gainean eztarri moduko estugunea sortzen dute Andutz eta Lizarreta mendiek eta haratagoko sakongune zabal horretako haizeak honantz pasatzerakoan zakartu egiten du bere abiadura eta Itziarko erdigunea zigortu. Andutz mendiak badu kulpa pixka bat horretan, eta Itziartarrok mendi hori asko maite dugun arren, nolabaiteko kaltea egiten duela aitortu behar, ekialdetiko goxotasuna oztopatzen baitu. Itziarko eguraldiaz ari garenez, badira aipatzeko moduko berezitasun politak ere:

 - Izarraitz eta Ernio mendien lainozko txapela, adibidez, eguraldi txarraren abisua da; ipar mendebaldeko erasoaren baieztapena.

 - Beliosotik Ondarroako itsasontzien sirenak ozen entzuten baziren, eguraldi txarra ziurtatua zegoen.

– Pago-usoen, tortolen, paseak hego haizea martxan zela ziurtatzen zuen.

- Itsaso gainean laino baxu edo enbata lainoak agertzen baziren beti helduko ziren  Agiro mendiraino eta zirimiria seguru mendi malda horretan.

- Lastur zuloan eguraldia goxo eta Endoiako bizkarrean hego haizea zakar.

 - Belioson hego haize eske eta Endoiako Txankartan haizetzar horri errietan beti.

- Belioson epel samar eta Arrua Behean izotza.

Ernio aldetik datorren hego haize leuna izan ohi da lurralde honetako biztanleentzat maitagarriena eta ontzeko belarra ebakitzeko ere une seguruena. Garai batean jende asko bizi zen lurralde honetako baserri munduan. Nekazaritza, laborantza eta ganaderitza edo abere zaintza ziren hemen lehentasunak eta fruta arbolak eta basoetako egurrak ere garrantzi handia zuten. Klima hezeak asko laguntzen du lurraren ustiatze horretan; eguraldi aldakorregia agian zenbait lanetarako; horregatik eguneko lanaldia antolatzeko unean, eguraldiari begiratu behar lehenbizi. Larrabehiak, ardiak eta ahuntzak ugari mendi gainetan; behiak eta txahalak berriz ikuiluetan eta astoak ere prest inguruan. Baserri bakoitzak zuen bere lur eremua eta familiakoak ziren bere kudeatzaileak. Morroi edo neskameren bat, agian, laguntza emateko. Jateko eta lo egiteko bakarrik uzten zitzaion lanari; baita gaixotasunarekin ere, eta zahardadearekin nekez.

Guzti honek horrela funtzionatzen zuen klimaren edo eguraldiaren joerak laguntzen zuelako; paraje hezea eta kanpoa beti irabazian, nolabait esateko. Atseden alditxoa neguan izaten zen, baina lurralde osoa harrapatzeko moduko elurterik oso gutxitan gertatzen zen; mendi puntak noiz zurituko zain beti baina gutxitan jaisten zen elurra behetara. Gaur egun ere berdintsu. Paraje baldar samarra baina landa emankorra eta oparoa.  Hara hor Itziarko mikroklimaren berezitasunak. Eta baserri munduaren atarramenduak beste batean aipatu beharko ditugu.  

 

                                                             JOXE

                            

0 comentarios