balbula

'egin' eta '*ezan' an erabilera e Otxoa Arin ordiziarra

Aurreko sarrera batean ikusi dugu nóla Uztapide bersolariak bere " Lehengo egunak gogoan " liburuan (1975) zún erabiltzen " deiodan " eta " dezaioten ", esan nahi baita " dei- " eta " dezai- ", biak ere . Eta, esango nuke ze, azken mendeotako gipuzkeran hórixe izan dela araua , gehiago ze salbuespena . Ikus, adibidez, zer dioskun Yon Etxaide ikerlariak buruz Josepe Otxoa Arin ordiziarra (1672-1743) an bere artikulua titulatzén "(e)za" aditz-erroa datiboko aditz-jokoetan autoreetan zehar (1982): Dakuskegunez, Otxoa-Arin'ek ZA eta EGI edo EI aditz-erroak darabilzki: dio - ZA - gula , d - El - gun , b - EG1 - o . [Etxaide, 1982:661] Gehiago sakonduta, esan behar da ze erabilera horiek zúten erakusten espezializazio-graduren bat : adibidez, Otxoa Arinek gehienbat zún erabiltzen " egin " adizkiak, baina " nor-nork " saileko pluraletan zún erabiliko "* ezan ", denetan salbu behin, antzera nola " nor-nori-nork " singular-pluraletan zún erabiliko " egin ", baita denetan salbu behin. Hala diosku Célin Mounolek an bere " Perifrasi zaharra mendebalde eta erdialdeko euskara zaharrean: azterketa kuantifikatiboa eta proposamen berria " (2007:98): Edonola ere, " egin " edo "* ezan " biak ere erabiltzen ditu (finean " egin " edo "* ezan " ez dirá baizik bi aditz gehiago , zein dirén erabiltzen an ber funtzio laguntzailea ). Amaitzeko, gogoratu ze Ordizia ez dago an Deba arroa, ezta Urolaldean ere, baizik an bailara on Oria ibaia . [ ⇶ ]  2020/05/28 - 00:00:00

"esan" aditzeko konkordatzia pluralak gehiago egiten dira an forma perifrastikoa

 2020/05/28 - 00:00:00

Euskaltzaindia (1993): "Euskara batuan lehenbiziko laurak bakarrik aukeratu baldin badira ere,..."

Josu Lavin-ek galdetú : Ez dut uste, oker egon nintequeenarren, Euscalçaindiac ez duenic permittitzen egin aditza erabilcea ezan aditzaren ordez: eman dieçadaçun nahi dut = > eman deguidaçun nahi dut EGIN paradigma erabil liteque EZANen ordez edo batera . Oker nago? Dio Euskaltzaindiak an bere " Euskal Gramatika Laburra: Perpaus Bakuna " (1993:258): Esan nahi baita ze Euskaltzaindia k zún aukeratu bakarrik " izan ", "* edun ", "* edin " eta "* ezan " laguntzaileak, eta, hortaz, " egin " ez dela aukera batua . Zehatzago, Euskaltzaindia k zún aukeratu " dieza [ dazun ] " singularrak eta " diezazki [ dazun ] " pluralak ordezta saiatú konpatibilizatzen " egin " eta "* ezan " arartez forma guztiz bateragarriak nola " dei [ dazun ] " eta " dezai [ dazun ] " singularrak (" -za- " jarrita, edo ez), kontuan hartúz, gainera, ze, " nor-nori-nork " subjuntibo horretan , konkordantzia pluralak izan beharko liraké soilik aukera bat .  2020/05/27 - 00:00:00

Lakarra (1986): "...'egin' G[ipuzkera]-zko lehendabiziko testuetarik '*ezan' baino ugariago eta erabilera zabalago batean edireiten badugu,..."

Lakarrak, erantzunez ki aurreko sarreran aipatutako Azkue eta Etxaide buruz Bizkaiko jatorria e " egin " laguntzailea an gipuzkera, dú galdetzen honako hau an bere " Bizkaiera zaharra euskalkien artean " (1986:658). Lakarrak, apur bat beherago, honela mintzatuko da buruz azalpen hori (ezen gipuzkerak hartu du " egin " laguntzailea ti Bizkaiko euskara ): Alabaina, azalpen hau G-ren historiaz dakigun apurraren kontra doa eta GZ-eko testuen lekukotasunaren mezprezu nabarmena dugu. [Lakarra, 1986:658] non G -k esan nahi du " gipuzkera " eta GZ -k " gipuzkera zaharra ".  2020/05/26 - 00:00:00

Etxaide (1984): "Beraz, bildurrik gabe esan diteke gaur Gipuzkoa'n erabiltzen diren datiboko aditzerroak 'egin'etik atereak direla"

Jarraituz kin gaia e erabilera espezilizatua e "* ezan " eta " egin " an gipuzkera , Lakarrak jasotzen ditu ondorengo hiru aipuak an bere artikulua titulatzén " Bizkaiera zaharra euskalkien artean " (1986:657). Lehenengo aipua atera dá tikan Azkue-ren " Morfología vasca " (1923-25:144), non autoreak laburbiltzen digu berak behatutako espezializazio-eredu orokorra arten "* ezan ", zein erabiliko zén an flexio bipersonalak (" objetivas "), eta " egin ", zein erabiliko zén an flexio hirupersonalak (" de recipiente ", hau da, " nor-nori-nork " flexio datiboa): Hurrengo sarreran zehatzago mintzatuko gara buruz nóndik zetorren , edo nóndik ez zetorren , " egin " laguntzailea. Orain, ordea, soilik interesatzen zaigu bere erabilera zabala an gipuzkera , zeintaz Lakarrak gehitzen ditú honako bi aipuok tikan Etxaideren "(e)za" aditz-erroa datiboko aditz-jokoetan autoreetan zehar (1984:601) eta Etxaidek berak: Hori idatzita dagó an 1982, nahiz publikatua an 1984 : "Beraz, bildurrik gabe esan diteke gaur Gipuzkoa'n erabiltzen diren datiboko aditzerroak ' egin 'etik atereak direla". [Etxaide, 1984:622]  2020/05/25 - 00:00:00

Etxaide buruz Agirre Asteasukoa: "..., eskuarki EGU aditz-erroa darabilkigu"

Nahizta egungo asteasuar famatuenak ez dun erabiltzen " egin " laguntzailea an bere obrak (afin emán, hemen edo han, " nor-nori-nork " transitibo subjuntibo labur bat: " deion "), gauza da ze, duela ez hainbeste , beste asteasuar famatu batek, Agirre Asteasukoak, normalitate handienaz erabiltzen zuén " egin " laguntzailea, agerian utziz nóla aldatu ahal diren erabilerak . Yon Etxaidek (an bere "(e)za" aditz-erroa datiboko aditz-jokoetan autoreetan zehar , 1984) honela aurkezten du Agirre Asteasukoa (1984:632): Esan nahi baita ze ari gara buruz idazle bat zein den " giputz-klasikotan on-onenetakoa [...] , ezpairik gabe ". Eta gauza da ze, diogunez, gipuzkeraren klasiko on-onenetako horrek zún eskuarki erabiltzen " egin " laguntzailea (Etxaide, 1984:636): Ikus ere ondorengo erabilera batzuk (1984:633): Horra hor aldaketa linguistikoa . [ ⇶ ]  2020/05/24 - 00:00:00

Kardaberaz hernaniarrak zún erabili batzutan 'egin' laguntzailea an bere 'Ama veneragarri Josefa'

Aurreko sarrera batean mintzatu gara buruz nolabaiteko espezializazioa hen "* ezan " eta " egin " an erabilera ezberdinak. Zehatzago, Céline Moulon hizkuntzalariak ezberdintzen ditú honako hiru joerak an erabilera espezializatu hori (" Perifrasi zaharra mendebalde eta erdialdeko euskara zaharrean: azterketa kuantifikatiboa eta proposamen berria ", 2007:100): Lehenengoan, "* ezan " laguntzailea ez zen erabilikó baizik an " nor-nork ", eta hor, batera kin " egin ". Bigarrenean " egin " ez zen erabiliko baizik an " nor-nori-nork ", eta hor, batera kin "* ezan ". Hirugarrenean, praktikoki soilik erabiliko litzaké "* ezan ": horren adibide, Moulon-ek jartzen du Kardaberaz hernaniarra , hortako aipatuz autore horren " Cristavaren bicitza " (1744). Edonola ere, Yon Etxaidek aipatzen du Kardaberaz-en beste liburu bat, " Ama veneragarri Josefa " (1882), nondik jasotzen ditu, adibidez, honako adibideok kin " egin " laguntzailea: Hor ikusten dugu ze, idazle hernaniarrak ere noizbait bederen zún erbili " egin " laguntzailea. Ikus erabilera horietako bat (1882:180): " zegion " horren konkordatzia pluralean Kardaberaz-ek erabiltzen dú " zegiozkan " ordezta " zegizkion ". [ ⇶ ]  2020/05/23 - 00:00:00

Yon Etxaide buruz 'egin' laguntzailea: "Gipuzkoa'n zabalduena zegoena" (respektu 'ezan')

Atzoko sarreran aipatzen genuén Yon Etxaideren artikulua titulatzén "(e)za" aditz-erroa datiboko aditz-jokoetan autoreetan zehar (1984), non, tituluak berak dioenez, ezagutu ahal dugu nóla erabili zituztén hainbat autorek "* ezan " eta " egin " laguntzaileak an euren paradigma datiboa . Han aurkitzen ditugu, adibidez, honako erabilerak ganik Crispin Beobide azpeitirra (1848-1891), zein, beste askok bezala, zún erabiltzen " egin " laguntzailea, bere kasuan gehien-gehienetan: Eta gauza da ze Yon Etxaidek honako oharra gehitzen dio ki autore hau: Hortaz, Yon Etxaidek ( 1848-1891 ) diosku ze, Beobide azpeitiarrak " eskuarki -egi- aditz-gunera jotzen du, bere bizigaraian Gipuzkoa'n zabalduena zegoena " (respektu " ezan "). Edonola ere, gauza da ze, neurri handiagoan edo txikiagoan, oro har biak erabiltzen ziren , bai " ezan " eta baita " egin " ere. [ ⇶ ]  2020/05/22 - 00:00:00

'egin' eta '*ezan' an erabilera hen Otxoa Arin ordiziarra

Aurreko sarrera batean ikusi dugu nóla Uztapide bersolariak bere " Lehengo egunak gogoan " liburuan (1975) zún erabiltzen " deiodan " eta " dezaioten ", esan nahi baita " dei- " eta " dezai- ", biak ere . Eta, esango nuke ze, azken mendeotako gipuzkeran hórixe izan dela araua , gehiago ze salbuespena . Ikus, adibidez, zer dioskun Yon Etxaide ikerlariak buruz Josepe Otxoa Arin ordiziarra (1672-1743) an bere artikulua titulatzén "(e)za" aditz-erroa datiboko aditz-jokoetan autoreetan zehar (1982): Dakuskegunez, Otxoa-Arin'ek ZA eta EGI edo EI aditz-erroak darabilzki: dio - ZA - gula , d - El - gun , b - EG1 - o . [Etxaide, 1982:661] Gehiago sakonduta, esan behar da ze erabilera horiek zúten erakusten espezializazio-graduren bat : adibidez, Otxoa Arinek gehienbat zún erabiltzen " egin " adizkiak, baina " nor-nork " saileko pluraletan zún erabiliko "* ezan ", denetan salbu behin, antzera nola " nor-nori-nork " singular-pluraletan zún erabiliko " egin ", baita denetan salbu behin. Hala diosku Célin Mounolek an bere " Perifrasi zaharra mendebalde eta erdialdeko euskara zaharrean: azterketa kuantifikatiboa eta proposamen berria " (2007:98): Edonola ere, " egin " edo "* ezan " biak ere erabiltzen ditu (finean " egin " edo "* ezan " ez dirá baizik bi aditz gehiago , zein dirén erabiltzen an ber funtzio laguntzailea ). Amaitzeko, gogoratu ze Ordizia ez dago an Deba arroa, ezta Urolaldean ere, baizik an bailara on Oria ibaia . [ ⇶ ]  2020/05/21 - 00:00:00

Maiztasunak ere aldé "de-" formak an 'nor-nori-nork' subjuntiboa [dez(ai)on - de(g)ion: 187 eta diez(ai)on - diozan: 31]

 2020/05/20 - 00:00:00